Instytut Wyższych Studiów Teologicznych w Częstochowie został erygowany dnia 4 października 2022 roku dekretem watykańskiej Dykasterii Edukacji i Kultury, tym samym został on afiliowany do Wydziału Teologicznego Akademii Katolickiej w Warszawie.

Szczególnym zadaniem Instytutu afiliowanego jest troska o naukową formację teologiczną tych, którzy są na drodze do kapłaństwa oraz tych, którzy przygotowują się do pełnienia specjalnych obowiązków kościelnych (por. Instrukcja o afiliacji instytutów studiów wyższych, art. 29).

Instytut Wyższych Studiów Teologicznych w Częstochowie podejmując zadanie postawione przez papieża, pragnie przystosować się do aktualnego prawodawstwa kościelnego, przyjmując równocześnie z wdzięcznością dziedzictwo wieloletniej pracy dydaktycznej w archidiecezji częstochowskiej.

Oprócz formacji intelektualnej kandydatów do kapłaństwa Instytut stawia sobie za cel kształcenie wszystkich pragnących włączyć się czynnie w szerzenie Ewangelii zgodnie z doktryną katolicką oraz w podejmowanie różnych posług we wspólnocie Kościoła.

Zadania te Instytut realizuje poprzez organizowanie i prowadzenie studiów teologicznych w ramach umowy afiliacyjnej z Wydziałem Teologicznym Akademii Katolickiej w Warszawie (por. Veritatis gaudium, 63; Instrukcja o afiliacji).

Ponadto, dla zapewnienia odpowiedniego poziomu kształcenia Instytut podejmuje pracę badawczą, aby poprzez zgłębianie Bożego Objawienia, w jego świetle poszukiwać „rzetelnych rozwiązań ludzkich problemów” (Veritatis gaudium, 69).

Oprócz pracy badawczo-dydaktycznej Instytut podejmuje aktywność organizacyjną i wydawniczą, aby poprzez konferencje, sympozja i wydarzenia o charakterze naukowym możliwe było „tworzenie sieci pomiędzy różnymi instytucjami, które w każdej części świata uprawiają i krzewią studia kościelne zdecydowanie realizując niezbędne współdziałanie” (Veritatis gaudium, Proemio, 4, d; por. Instrukcja o afiliacji, Wstęp).